Olivier Vandecasteele

15 maanden, zolang zat Olivier Vandecasteele vast in een Iraanse cel: de man werd er in februari 2022 aangehouden op verdenking van spionage, en op een schijnproces veroordeeld tot 40 jaar gevangenisstraf en 74 zweepslagen. De Belgische regering probeerde de man vrij te krijgen, zijn familie en vrienden zetten al die tijd druk – zeker toen de gezondheidstoestand van Vandecasteele door zijn zware omstandigheden snel verslechterde.

LEES OOK. Premier De Croo deelt eerste foto van sterk vermagerde Olivier Vandecasteele na vrijlating, terrorist Assadi uitgeleverd als pasmunt

Na 455 dagen is zijn nachtmerrie voorbij: vrijdagmiddag kondigde premier Alexander De Croo aan dat Vandecasteele donderdagavond in Oman geruild was. Dat ging gepaard met een foto van een fel vermagerde Vandecasteele, met de woorden: “Eindelijk vrij. Enfin avec nous.” De man werd vrijdagochtend in Oman medisch onderzocht, en is momenteel onderweg naar België. Hij zal vrijdagavond tussen 21 en 22.30 uur landen op de militaire luchthaven van Melsbroek.

In ruil voor Assadi

De vrijlating van Vandecasteele kwam er niet zomaar: België leverde in ruil de Iraanse diplomaat Assadollah Assadi uit. Die man werd donderdagavond door de federale politie uit zijn cel in de gevangenis van Haren gehaald, vanop de luchthaven van Melsbroek overgebracht naar Oman, waar hij werd overgedragen aan een Iraanse delegatie.

LEES OOK. Assadi is vrijgelaten in ruil voor Vandecasteele, maar wie is deze volgens Iran ‘onschuldige diplomaat’?

Assadi werd twee jaar geleden in Antwerpen veroordeeld tot twintig jaar cel, voor zijn rol in een verijdelde terreuraanslag. Hij werd in juni 2018 namelijk gearresteerd omdat hij een Belgisch koppel van Iraanse afkomst een halve kilogram explosieven en een ontsteker had bezorgd. Dat materiaal had gebruikt moeten worden voor een aanslag op een bijeenkomst van tienduizenden aanhangers van de Iraanse oppositiebeweging NCRI nabij Parijs.

Omstreden ruil

Die ruiloperatie is omstreden: volgens tegenstanders geeft België hiermee toe aan chantage van een terroristisch regime, en vrezen dat Assadi zijn straf in Teheran niet zal moeten uitzitten. De NCRI had dan ook beroep aangetekend tegen het uitwisselingsverdrag dat ons land had gesloten met Iran, en dat eigenlijk de basis had moeten vormen voor de ruiloperatie met Vandecasteele.

LEES OOK. Uitleveringsverdrag werd niet gebruikt voor vrijlating van Olivier Vandecasteele

Het Grondwettelijk Hof zette in maart na een tijdelijke schorsing weliswaar het licht op groen voor die deal, maar oordeelde wel dat betrokken partijen – zoals de NCRI – op voorhand op de hoogte gebracht moesten worden bij een eventuele ruil, zodat zij beroep zouden kunnen aantekenen. Dat zou kunnen leiden tot maanden vertraging.

De regering maakte daarom gebruik van een handigheidje: voor de ruil met Vandecasteele werd geen beroep gedaan op het uitleveringsverdrag, maar op artikel 167 van de Grondwet. Dat bepaalt dat de regering verantwoordelijk is voor de buitenlandse betrekkingen. In dat kader zou zijn vastgesteld dat er “een imminente, ernstige, en continue dreiging voor de Belgische veiligheid” was, waardoor de ruiloperatie op andere gronden kon doorgaan.

“Dag om nooit te vergeten” of “Deur opengezet voor vele nieuwe nachtmerries”?

De reacties op het nieuws zijn dan ook gemengd. Verschillende ministers reageerden opgelucht en blij: “Een dag om nooit te vergeten”, zei minister van Justitie Vincent Van Quickenborne. “We hebben gedaan wat juist is”, vindt minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden. “België laat onschuldige burgers niet in de steek”, reageerde minister van Buitenlandse zaken Hadja Lahbib.

LEES OOK. Ministers opgelucht na vrijlating Olivier Vandecasteele: “Dag om nooit te vergeten”

Maar bij de oppositie klinkt – naast vreugde om de vrijlating van Vandecasteele – ook kritiek. “Vivaldi faciliteert Iraans terrorisme”, aldus Vlaams Belang. “Men heeft de deur wijd opengezet voor vele nieuwe nachtmerries. Het is een deal die de gijzelingspolitiek en de internationale terreuragenda van Iran faciliteert.”

LEES OOK. Vlaams Belang: “Vivaldi faciliteert Iraans terrorisme”, ook N-VA niet te spreken over ruildeal Vandecasteele

Ook N-VA-fractieleider Peter De Roover vreest dat elke landgenoot in Iran nu vogelvrij is. “Teherans chantagepolitiek is volkomen geslaagd.” Volgens de N-VA’er betaalt onze samenleving een hoge prijs voor de vrijlating, en mag dit ons geen tweede keer overkomen. “Nu Vandecasteele vrij is, kan de regering best het verdrag met Iran schorsen zodat een dergelijk tragische episode in de toekomst vermeden kan worden.”

Ook de Iraanse oppositiebeweging NCRI veroordeelt de vrijlating, die het “een beschamende toegeving aan chantage voor terrorisme en gijzeling, in duidelijke strijd met het gerechtelijk bevel” noemt. “Dit zal het religieus fascisme, dat heerst over Iran, aanmoedigen om zijn misdaden voort te zetten op het gebied van binnenlandse repressie en regionaal en internationaal terrorisme. Het Iraanse verzet zal zo veel mogelijk gerechtigheid blijven zoeken, zowel in België als in de internationale arena.”

LEES OOK. Iraanse oppositie veroordeelt vrijlating terrorist Assadi: “Beschamende toegeving aan chantage”