Asiel en migratie vormt al sinds de vluchtelingencrisis van 2015 en 2016 een splijtzwam tussen de lidstaten. De oostelijke lidstaten Polen en Hongarije verzetten zich toen hardnekkig tegen een spreiding van asielzoekers via een bindend quotasysteem, en doorheen de jaren raakte ook het vertrouwen tussen zuidelijke frontliniestaten en noordelijke bestemmingslanden zoek.

“De doelstelling is het vertrouwen tussen de lidstaten te versterken. Dat is essentieel voor het succes van een gemeenschappelijk Europees antwoord”, verklaarde de Zweedse conservatief Tomas Tobé nadat in de commissie Burgerlijke Vrijheden met ruime meerderheden was gestemd over vier ontwerpverordeningen uit het wetgevend pakket dat de Europese Commissie in 2020 had gepresenteerd om de jarenlange impasse te doorbreken.

Tobé is verantwoordelijk voor een verordening die een solidariteitsmechanisme invoert voor lidstaten die onder migratiedruk staan. Zij moeten via een ‘solidariteitspool’ kunnen rekenen op de vrijwillige hulp van de andere lidstaten, die kunnen kiezen voor de overname van asielzoekers of andere steunmaatregelen, zoals financiële of materiële hulp. Het compromis biedt volgens hem “een evenwicht tussen solidariteit en flexibiliteit”.

Crisismechanisme

In uitzonderlijke situaties, wanneer een “onverwachte” en “massale” instroom van migranten de werking van de reguliere procedures ondermijnt, kan een lidstaat de Commissie wel vragen om een speciaal crisismechanisme in werking te zetten. “Dan hebben we bijzondere instrumenten nodig en één van die bijzondere instrumenten is verplichte relocatie”, zo legde de Spaanse socialist Juan Fernando Lopez Aguilar uit.

De Europarlementsleden stemden ook over een hervorming van het Dublin-systeem, dat bepaalt welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielaanvraag. Daarin zal meer dan voorheen rekening worden gehouden met gevestigde familiale banden met een bepaalde lidstaat, en eerdere opleidingen. Een ruime meerderheid was er ook voorhanden voor een versterkte screening van migranten aan de buitengrenzen en de invoering van een versnelde asielprocedure voor inwoners uit landen die weinig kans maken op internationale bescherming.

Verkiezingen volgend jaar

Als in de plenaire vergadering van het Europees Parlement in april geen bezwaar wordt gemaakt, dan kunnen de onderhandelingen met de lidstaten van start gaan. Die zijn echter -de regels over screening uitgezonderd- nog niet klaar met hun huiswerk. Gehoopt wordt dat dit tegen juni zal lukken, zodat de onderhandelingen tegen het jaareinde kunnen afgerond worden. Dan kunnen de wetten nog voor de Europese verkiezingen van mei 2024 definitief goedgekeurd worden.

België neemt vanaf januari het voorzitterschap van de Europese ministerraden waar, en leidt dan ook eventuele onderhandelingen met het parlement. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) maant haar Europese collega’s alvast tot spoed aan. “Ook al is de weg lang, we weten dat we tussentijdse stappen moeten nemen om in 2024 te kunnen landen. Daarom is het belangrijk een goed tempo aan te houden. Ik zal blijven duwen bij mijn collega’s om vaart te houden in de onderhandelingen”, reageerde ze dinsdag.